Türkiye'nin 'Dersim Endişesi', Soykırım ve Tunceli

radioNF

Türkiye Cumhuriyeti için öteden beri mesele olan bölgelerden biri Kürdistan’ın Dersim bölgesidir. Hatta Osmanlı zamanından beri Dersim bölgesi bir sorun alanı olarak değerlendirilmiş ve Osmanlı’nın bu siyasi mirası Türkiye Cumhuriyeti’ne de devrolmuştur. Bugün de hala bu bölgenin Türk devleti için önemli bir mesele olarak ele alındığı bir gerçektir. Zira Türk devletinin Dersim ile ilgili tarihsel bir "endişesi" var ve bu endişe, İsmet İnönü'nün 1935 tarihli Dersim Raporu'nda ifade edildiği şekildedir:

"Az zamanda Erzincan’ın Kürt merkezi olmasıyla asıl korkunç Kürdistan’ın meydana gelmesinden ciddi olarak kaygılanmak yerindedir."

Türkiye Cumhuriyeti, Mustafa Kemal’in de ifade ettiği biçimiyle “çıban başı” olarak nitelendirdiği Dersim’i dize getirmek için elindeki bütün askeri imkanları seferber etti ve elbette 1937-38’de soykırım gerçekleştirdi. Öbür yandan Türkiye Cumhuriyeti, soykırımdan arta kalan Dersimliler için de yeni bir tarih yazma işine soyundu; bu vesileyle onları Türkleştirip söz konusu “çıbanı” tümden hal edeceğini varsaydı.

Bir önceki yayında da dikkat çektiğim üzere; bir yandan Dersim’de soykırım yapan devlet, buradakilerin Kürt ve Kızılbaş olduğunun gayet farkında olarak davranıyordu. Ama öbür yandan Horasan ve benzeri hikâyeler üzerinden de yeni bir Tunceli tarihi yazarak geriye kalanlara kurtuluş ya da hayatta kalma reçetesi olarak Türklüğü sunuyordu.

Bu noktada bazı isimlere özellikle dikkat çekmek istiyorum. Türk devletinin kurucu simalarından dönemin Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak, dönemin Başbakanı İsmet İnönü, dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Dersim'deki soykırımın mimarlarından general Abdullah Alpdoğan, dönemin Tunceli Valisi Ragıp Gümüşpala ve 1942'de CHP genel sekreteri olan Memduh Şevket Esendal'ın Dersim'in ıslahı ve Tunceli tarihinin yazılması konularındaki rapor, görüş ve planlarını anlatacağım, ki bütün bunlar devletin Dersim'e yönelik siyasetini net biçimde ortaya koyuyor.

#radioNF'i Youtube, Spotify, Google Podcast, Amazon Music, Radio Public üzerinde dinleyebilirsiniz...

Abone olmayı, yayınları beğenmeyi ve paylaşmayı unutmayın lütfen...

#dersim

#ismetinönü

#kurdistan

#türkiye

#mustafakemalatatürk

#dersimsoykırımı

#dersimkatliamı

#dersimtertele

#kurds

#kurdish

#tarih